1. Разабярзецеся пра будову словаў у марфемы. Ці можа быць аснова марфемай? 2. Якія словы называюцца аднакаранёвымі?

Тема: Будова словаў

Поясненне: Будова словаў у беларускай мове базуецца на паняцці "марфема". Марфема - гэта найменшая значная частка слова, якая не можа быць далей падзелена на значныя кампаненты. Асноўная марфема ў слове называецца асновай. Асноўнымі марфемамі могуць быць субстантыўныя, прыслоўныя, прыметныя, дзеепрыметныя, дзеепрыслоўныя, часцінкавыя, заіменныя і прыдатковыя марфемы. Галоўныя змены, якія адбываюцца ў словах, - гэта змяненне акцэнту і змяненне формы слова падчас складання і змянення. У гэтым процэсе можа адбывацца выпаданне, змяшчэнне, змяненне гукавой формы.

Прыклады: 1. У слове "пекарня" асновай з'яўляецца марфема "пекар", а марфемай можа быць суфікс "-ня". 2. Аднакаранёвымі словамі называюцца тыя, якія даюць аднакараную аснову большасці сваіх слоў. Прывядзем прыклады: асновы - малюнак, маляр, малярства; караню - каранёўкі, некаранёўны. 3. Змены, якія адбываюцца ў словах падчас тварэння і змянення, могуць быць зменай акцэнту (напрыклад, "пшэлка" -> "пшэльня"), выпаданнем, змяшчэннем або змяненнем гукавой формы (напрыклад, "ляска" -> "лесьцiна"). 4. Правілы напісання прыставак на зычны можна падзяліць на групы. Напрыклад, пасля прыставак "над-", "пад-", "у-","фор-", "інтэр-" пішуцца "i"; пасля прыставак "без-", "за-", "кала-" пішуцца "ы"; пасля прыставак "вы-", "пры-", "ад-" пішуцца "ы". 5. Вытворнымі словамі называюцца тыя, якія творацца з адной або некалькіх асноўных марфем праз дадатак суфіксаў, прыставак ці заканчэнняў. Прыклады вытворных слоў: "песенька", "верхняя", "прыемны".

Парада: Для лепшага зразумелення будовы словаў умейце вылучыць аснову кожнага слова і прыдумайце свае прыклады для кожнага правіла напісання прыставак на зычны. Праца з лексічным матэрыялам можа дапамагчы ўявіць прынцыпы будовы слоў.

Упражненне: Дайце аснову слова "ўчэнне" і скласце новае слова, дадаўшы суфікс "-к".