7-сынып қазақ тілі 4-тапсырма Мәтіннің сүреттерін басындағы сөзді табысымен анықта, оның үлесіне поштаңыз. Көрнекті

Тема занятия: Мәтіннің сүреттері және баптамалары

Пояснение: Сүздер сөздерге бейнеленетін өрнектемедердің үлесін анықтауды мүмкін кылып тұр. Мәтіннің сүреттері - бұл мәтіннің мазмұнын көрсете отырып, оған байланысты сөздік тәріздерін атап, оның сегменттерін бөліп, сөзді жүгіргендерге бейнеленетін жолдарды пайдалану. Баптамалар – басқау белгілермен, өрнектеме кез-келген теориялық бағандармен берілген сөз немесе көмекші сайталанып жатқан сөздер.

Мысал: Мәтінде "досыңды растаймын, ал қос жасың" сөзін табамыз. Соны сүрет арқылы анықтаусақ боларымыз.
Сݙрет жайлы мүмкіндігі үшеу ретімен анықталу мүмкін:
1. Белгілі сөз барысында растау қаупіні ашу: "досыңды растаймын" сөзінде "раст" - белгілі сөз болып, соларды заң болып жататын сөзікті анықтау үшін бірге қолданылған.
2. Сегменттерді бөлу: "дос" - сегмент1, "ыңды раста" - сегмент2, "й" - сегмент3, "мын" - сегмент 4, "а" - сегмент5, "л қос жасың" - сегмент6. Сондай-ақ, сегменттер пайда болды ғана "ыңды раста".
3. Сөз жүгіру: "ыңды раста" сегменттері көрсете отырып, сөзді жүгірудегі жолдарды пайдалану: "ың" - 2-ші сегментті жүгіру, "ды" - 3-ші сегментті жүгіру.
Содан кейін "ың" жүгірісіндегі "ыңд" сегментпен, "ды" жүгірісіндегі "ды" сегментпен ауыстыру.
Сəгізден "ыңды" сөзін аламыз.

Совет: Мәтіндегі сүздерді анықтау және түсіндіру үшін, сөздерге негізделген бағандылық сараптамаларды (сегменттерді), сөздік тәріздерде көркем белгінің бірлікпен баптамасын, сөздер арасындағы тырнақша билгілерді пайдалану керек.

Тапсырма: Мәтіннеге 118-119 беттердең баптамаларды пайдалана отырып, 3 сөзді (сүзді) анықтаңыз.