Сөйлем түрлерін көрсетіңіз, оларды бір атауның мағынасын анықтап: а) атаулы сөйлем б) жай сөйлемі в) құрмалас сөйлем

Тема занятия: Сөйлем түрлері

Пояснение: Сөйлем түрі – бул бір немесе бірнеше сөйлемдерден қалған жалғасу элементері. Біз сөйлем түрлерін бір атауның мағынасына байланыстырып анықтаймыз.

- Атаулы сөйлем: Бұл, бірбекілікті, аймақты сипаттаушы сөйлемдерді ұсынатын сөздер жиынтығын сипаттаулайды. Мысалы, "Алаштан отанға жол ашып, жайлағанды, тынымсыздай тырып, народымызды құтқарыңыз" сөйлемінің атауы бар соңғы сөзі "народымызды құтқарыңыз" болатын.

- Жай сөйлемі: Бұл, белгілі бритыктарысыз, жайнап өткізілетін, кəсіби ысламды сөйлемнің жинақыформасы. Мысалы, "Мүддегі лаумыз футбол күні қатысқанды" сөйлемінің атауы бар соңғы сөзі "футбол күні қатысқанды" болатын.

- Құрмалас сөйлем: Бұл, басындауы қатысатын, адель мен сөйлем жол бастауымен өңдейтілген сөйлемдер. Мысалы, "Қоныс еді зәман таңқу" сөйлемінің атауы бар соңғы сөзі "зәман таңқу" болатын.

- Мезгіл сөйлемі: Бұл, ойлау дайындаңыз өзара жасалатын, ойын өзара қатысты сөйлемдер. Мысалы, "Күс келсе, вең ағаш жасалатын" сөйлемінің атауы бар соңғы сөзі "вең ағаш жасалатын" болатын.

- Жайылма сөйлемі: Бұл, сөздік мәні жайнынан анықталатын, бір тура сөйлемнің белгіленісін айтады. Мысалы, "Бүгін, халықты танысу күні" сөйлемінің атауы бар соңғы сөзі "халықты танысу күні" болатын.

Совет: Сөйлем түрлерін үйрену үшін, түрлердің тасымалдауын, сәйкестендірілгендігін, бір атауның мағынасынан бас тартуын түсіну керек. Сөйлемдерді бөліп түсіну, ойлап шығу және мисалдармен байланыстыру көмек көрсетеді. Өзара сөйлемдермен жұмыс істеп, түйіндеме өткізу де жақсы болады.

Задача: Жаппас (атаулы сөйлем) сөзінің мағынасын анықтаңыз.