Салыстырма жазбалары
9-тапсырма. Диалект сөздерін тауып, әдеби тілде-гі нұсқасымен салыстырғанда, төмендегі сөйлемдердегі ерекшеліктерін
9-тапсырма. Диалект сөздерін тауып, әдеби тілде-гі нұсқасымен салыстырғанда, төмендегі сөйлемдердегі ерекшеліктерін жасау. 1. Сізді ауқат ішсін деп шақыруымыз құдағай атауын аңасыздарға ұсынамыз. 2. Жаңбыр суы жыраған жаңа нүсірлеп, сыймау жерлерге ағып жатар. 3. Балалар дайындалса, пахта чатағымен сабаққа қоқыс жасайды. 4. Мынадай сұраққа жауап беру келсе, саспақсыз көре аласызба? («Қазақ диалектологиясы» кітабынан)
24.12.2023 03:01
Написать свой ответ:
Разъяснение: Салыстырма жазбалары - бұл сөздердің әдеби тілде және диалект отырысы арасындағы айырымдылықтарын білдіретін сөйлемдер. Осы жазбаларды пайдалану арқылы мы бірталай жазбаларның арасындағы ерекшеліктерді көре аламыз.
1. «Сізді ауқат ішсін деп шақыруымыз құдағай атауын аңасыздарға ұсынамыз.» - Бұл сөйлемде диалектік тілдердің атаулары арасындағы ерекшелікті мырзаны анықтайтын сілтеме «аңасыздарға» қолданылған. Орнатушылары мырзаны білмеген адамдарды мақтап, асыраған сөз араулары арқылы анықтайтынде боламыз.
2. «Жаңбыр суы жыраған жаңа нүсірлеп, сыймау жерлерге ағып жатар.» - Бұл сөйлемде мырзадан диалектік сөздерді қолданған. Жазбаның әдеби тіл және диалект отырысы арасындағы ерекшелікті анықтайтын сілтеме «жыраған», «нүсірлеп», «сыймау жерлерге» біріктірілген.
3. «Балалар дайындалса, пахта чатағымен сабаққа қоқыс жасайды.» - Бұл сөйлемде диалектік сөздердің әдеби тіл отырысын білдіргенді сондай-ақ сілтеме «чатағымен» қолданылған. Осы сөйлемде диалектік сөздерді ғана ғана біріктірілген, бірақ сөйлемді дүрсіз жасауды уақыт эзілімінен беру үшін әдеби тілге орнатулы немесе кейінгі әдеби тілге дәлелдену жазу арқылы орындау мүмкін.
4. «Мынадай сұраққа жауап беру келсе, саспақсыз көре аласызба?» - Бұл нұсқада, диалектологиядан "Қазақ диалектологиясы" кітабынан алынған сұрақ, салыстырма жазбаларының көмекшілігімен қолданылған. Сұрақты салыстырма жазбалары арқылы азайту мүмкіндігі, сөздердің диалект отырысы мен әдеби тілі барлық жерлерде ерінетін дегенін білдіреді.
Совет: Салыстырма жазбаларымен танысу үшін, осы жазбаларды өзіңіз жасап, орнынан түсінуді көрсетуіңіз қажет. Содан кейін жазба тілге аятты басып мөлшерлендірілген потенциалды сөздерден дәлелдене алу әдісімен орындалуы мүмкін. Меңгеру мақсаты бар сөздердің өздерінің артықшылығын, диалектік отырысын білу. Болашақта да басқа талаптармен іс-қимыл айтуға қолдау көрсетуі мүмкін.
Задание для закрепления: Мен диалекттер үшін ділге орнату жасау керек пәнді дайындаймын. Шолуы мен оны бағалау жолын талдаңыз.